بررسی دنیای فانتزی شش رمان نوجوان غربی و ایرانی، با رویکرد کارناوال و چندآوایی باختین

هدف پژوهش حاضر، بررسی کارناوال، آوا و عناصر فانتزی مانند نحوه ی ورود به دنیای دیگر، شخصیت های حیوانی و جادو در شش رمان نوجوان ایرانی و غربی است. پژوهشگر، روی کرد نظری کارناوال و چندآوایی میخاییل باختین را برای تحلیل رمان ها برگزیده و به کاربرد آن در ادبیات کودک توجه داشته است. پژوهش گران غربی نظریه ی باختین را در ادبیات کودک به کار گرفته اند؛ حال آن که کاربرد این نظریه در ادبیات کودک و ژانر فانتزی، در ایران کم تر شناخته شده اند. این پژوهش به صورت کیفی و قیاسی، با روش تحلیل محتوا و رویکرد توصیفی تفسیری انجام گردید و نمونه ها از راه جست وجوی کتاب خانه ای گزینش شدند. نتایج به دست آمده حاکی از این بود که در نمونه های ایرانی، عناصر فانتزی بسیار کم رنگ تر از مجموعه ی دنیای شگفت انگیز اُز است. تخیل، یاری گران قهرمان و شخصیت های فانتزی، مولفه هایی هستند که در فانتزی های ایرانی یافت می شوند. این فانتزی ها، به جای ساختن دنیایی یک سره متفاوت، از رفت و برگشت کودک به دنیای خیال بهره جسته اند و خیال را در متن واقعیت قرار داده اند. اکبرپور، با بردن شخصیت به سفری خیالی و توجه به صدای کودک او را توانمند می کند؛ اما دو رمان دیگر، جامعه ای تک آوایی را نشان می دهند. جامعه ای که هنجارهای بزرگسال را به کودکان تحمیل می کند و به آن ها اهمیت نمی دهد. البته شمس و شاه آبادی کوشیده اند ارزش ها را دگرگون کنند و صدای کودکان را به گوش مخاطب برسانند. باید توجه داشت که مجموعه ی دنیای شگفت انگیز اُز، در قرن بیستم نوشته شده و طبیعتاً به حفظ ارزش های فرهنگ رسمی و پیروی از قانون های وضع شده تأکید می ورزد. این مجموعه کاملاً تک آوایی است و نویسنده، در پی یکی کردن تمام آواهاست. رمان های بااوم در دسته ی فانتزی غلیظ جای می گیرند و عناصر و موضوع های فانتزی نو از جمله تقابل خیر و شر را در خود دارند. توجه به فضاهای فانتزی، شخصیت های فانتزی و جادو از دیگر عناصر مطرح در این مجموعه است. کلیدواژه: آوا، باختین، چندآوایی، رمان نوجوان، عناصر فانتزی، کارناوال.